16 Nisan halkoylaması neticesinde resmî olarak hayata geçen Anayasa değişikliğinde sistem yönünden mühim bir ayrıntı gözden kaçmış gibi görünüyor. İşin bu tarafının konuşulduğuna ya da yazıldığına hiç şahit olmadım. Belki gözden kaçırmış olabilirim düşüncesiyle görselleri, videoları ve yazıları taradım; fakat bu konuyla ilgili bir gündeme yine rastlayamadım.
Söz konusu değişiklikle birlikte TBMM Başkanlığı olanca ağırlık ve önemini yitirmiş görünüyor. Bu vazife her dönem hayatî bir vazifeydi. Cumhuriyet tarihi boyunca her dönem sus payı oldu. Vazife bekleyenlerin gönlü, bu görevle alındı. Güçlü simalar bu koltukla avutuldu. Fethi Okyar, Karabekir, Cebesoy, Orbay, Bülent Arınç ve Cemil Çiçek gibi isimler bu koltuğun sihriyle içeride gösterilip dışarıda bırakılan ağır toplardan sadece birkaçı…[1]
Bu vazifeyi değerli kılan asıl husus; Meclis Başkanlığı vazifesinin Cumhurbaşkanı’na yurt dışı ziyaretleri, hastalık gibi durumlarda vekâleti kapsayan ve onun yetkilerini kullanabilmeyi sağlayan bir vazife olması idi. 106. Maddedeki değişiklikle bu vazife de değişmiş, Meclis Başkanlığından bu vazife alınmış oldu. Cumhurbaşkanı’na artık yardımcısı vekâlet edecek ve o yetkileri kullanacak…[2]
Anayasa değişikliğiyle beraber Meclis Başkanı’nın ağırlığı noktasında gündeme gelmesi gereken bir diğer konu seçimlerin yenilenmesine dahli. 116. Madde Cumhurbaşkanı’nın seçimlerin yenilenmesine yönelik kararını TBMM Başkanına danışarak almasını salık veriyordu; bu madde de değişti. Meclis Başkanıyla artık böyle bir şey için istişareye lüzum görülmedi.[3]
Söz konusu değişikliklerle birlikte TBMM Başkanını ‘ayırt edici’ ve özel kılacak pek bir tarafın kalmadığını düşünüyor, değişikliğin bu noktaya bakan yönü tartışılmasa ya da tartışmaya değer bulunmasa bile, önümüzdeki ilk Meclis Başkanlığı seçiminde gündeme gelebileceğini tahmin ediyorum.
Dipnotlar
[1] TBMM Meclis Başkanları listesi için bkz. https://tr.wikipedia.org/wiki/Türkiye_Büyük_Millet_Meclisi_başkanları_listesi (e.t. 09.05.2017)
[2] Değişiklikle birlikte yürürlükten kaldırılan metin:
F. Cumhurbaşkanına vekillik etme
Madde 106 – Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, görevine dönmesine kadar, ölüm, çekilme veya başka bir sebeple Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde de yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Cumhurbaşkanlığına vekillik eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.
Değişiklikle birlikte yürürlüğe giren metin:
F. Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanına vekâlet ve bakanlar
Madde 106 – … Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde kırk beş gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılır. Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.
… Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır…
[3] Değişiklikle birlikte yürürlükten kaldırılan metin:
Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin Cumhurbaşkanınca yenilenmesi
Madde 116 – Bakanlar Kurulunun, 110 uncu maddede belirtilen güvenoyunu alamaması ve 99 uncu veya 111 inci maddeler uyarınca güvensizlik oyuyla düşürülmesi hallerinde; kırk beş gün içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu halde güvenoyu alamadığı takdirde Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak, seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Başbakanın güvensizlik oyu ile düşürülmeden istifa etmesi üzerine kırk beş gün içinde veya yeni seçilen Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkanlık Divanı seçiminden sonra yine kırk beş gün içinde Bakanlar Kurulunun kurulamaması hallerinde de Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.
Değişiklikle birlikte yürürlüğe giren metin:
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin yenilenmesi
Madde 116 – Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır…
SULTANÎ RUH 